Pojęcie czynu niedozwolonego

Pojęcie czynu niedozwolonego

Stosunki zobowiązaniowe mogą mieć różne źródła. Prawo rzymskie rozróżniało zobowiązania ex contractu i ex delicto oraz quasi ex contractu i quasi ex delicto. Polski kodeks zobowiązań rozróżniał zobowiązania powstałe z oświadczenia woli, czynów oraz innych zdarzeń. Obowiązujący kodeks cywilny nie określa rodzajów źródeł powstania zobowiązania, pozostawiając to zagadnienie nauce i judykaturze. [...]

Obecnie nauka prawa cywilnego formułuje ogólne pojęcia i zasady wspólne dla wszystkich czynów niedozwolonych. Tak więc czynem niedozwolonym jest zdarzenie prawne, prowadzące do powstania obowiązku naprawienia szkody wskutek naruszenia dóbr majątkowych (np. własności) lub niemajątkowych (np. dóbr osobistych) powszechnie chronionych. [...] W zakres pojęcia czynu niedozwolonego wchodzą ludzkie zachowania oraz inne zdarzenia, które ludzkimi zachowaniami nie są. Przykładem takiego zdarzenia niebędącego ludzkim zachowaniem, za które co do zasady ktoś będzie ponosił odpowiedzialność, jest oderwanie się części budowli, która wyrządza szkodę (art. 434 kc). Pojęcie czynu niedozwolonego (franc. acte illicite, niem. unerlaubte Handlung, ang. tort) jest w ujęciu kodeksu cywilnego szersze niż tradycyjne pojęcie deliktu (łac. delictum). Delikt w tym ujęciu to tylko działanie ludzkie i w dodatku zawinione, natomiast kodeks cywilny przewiduje wśród czynów niedozwolonych odpowiedzialność za niektóre czyny nienoszące znamion winy (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, np. za podwładnego z art. 430 kc) oraz za niektóre zdarzenia niemające nic wspólnego z działaniem ludzkim (np. odpowiedzialność za zawalenie się budowli z art. 434 kc), jeśli tylko wynikła z nich szkoda i kodeks czyni kogoś za tę szkodę odpowiedzialnym. Można jednak uznać, że na gruncie obecnego kodeksu cywilnego pojęcia deliktu oraz czynu niedozwolonego stanowią synonimy i można posługiwać się nimi zamiennie.

Concept of illicit act

Relations of obligation may have various sources. In Roman law, obligations arose either ex contractu or ex delicto or quasi ex contractu or quasi ex delicto. The Polish Code of Obligations divided obligations into the ones arising from the exercise of will, from acts and from other events. The Civil Code in force does not classify the sources of obligations, leaving the issue to jurisprudence and judicature. [...]

The civil-law jurisprudence currently formulates general concepts and principles common to all illicit acts. Thus, an illicit act is a legal event that leads to an obligation to redress damage arising due to the infringement of the generally protected patrimonial goods (e.g. property) or non-patrimonial goods (e.g. personal interests). [...] Within the concept of illicit act fall human actions and other events that are not human actions. An example of such an event, which is not a human action and which someone is, as a rule, liable for, is when a part of a building breaks off and causes damage (Article 434 of the Civil Code). According to the Civil Code, the concept of illicit act (French: acte illicite, German: unerlaubte Handlung, common law English: tort) is wider than the traditional concept of delict (Latin: delictum). A delict in that meaning is only a human and, additionally, culpable action, whereas the Civil Code includes in illicit acts the liability for some inculpable acts (liability for risk, e.g. liability for a subordinate under Article 430 of the Civil Code) as well as for some events that have nothing to do with a human action (e.g. liability for a collapse of a building under Article 434 of the Civil Code), if only they resulted in damage and the Code makes someone liable for that damage. It may be assumed, however, that within the context of the current Civil Code the concepts of delict and illicit act are synonyms and may be used interchangeably.